پرونده

فصلنامه معماری و فرهنگ . سال شانزدهم . شماره پنجاه‌وپنجم . بهار ۱۳۹۷ . صفحات ۱۹ تا ۲۵

. هویت [ بدون ] شهر .

پذیرش این واقعیت ضروری است که با ضرباهنگ توسعه امروز، بازگشت به مؤلفه‌های هویت‌ساز پیشین چه در معنا و چه در کالبد، در تبلور صرفاً شکلی و فرمال ــ حتی با فرض وجود اسناد تبارشناختی قابل‌استناد ــ غیرممکن است؛ نه امروز، که بازگشت صوری برای بازتولید معنوی، ذاتاً فرایندی نابارور یا ناقص‌زا است. چراکه چالش بیش از آن‌که در فرم باشد، در مکانیزم ارتباط مابین شهروند و لایه‌های شهر است که در برش‌های زمانی و در بسترهای تاریخی، هویت‌ساز بوده است. صیانت از هویت، بازگشتی پیش‌نگرانه است برای ترسیم خویشاوندی‌های تاریخی در کروموزوم‌های هم‌چنان فعال شهر در هر برشی از زمان؛ نه در شباهت‌های خشتی و گلی و کارکردهای اندرونی و بیرونی. هویت شهر شاید بیش از اینها، مبتنی بر خاصیت «درست در زمانی» شهر باشد. ... ادامه
خاک کوبیده
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال هفدهم . شماره‏ پنجاه‌وششم . بهار ۱۳۹۸ . صفحات ۶۲ تا ۶۷

. معماری معجزه نمی‌کند! .

در پروژه‌های بازسازی پس از سانحه رویکردهای انتخابی برای بازسازی، اهمیت بالایی دارند. بزرگ‌ترین تهدید در آن، هجوم تکنولوژی به بستر طبیعی و یکسان‌سازی‌های ناشی از آن است. در اثر این بی‌توجهی به‌تدریج بومگرایی از معماری و شهر رخت بربسته است. به همین علت به کارگیری مجدد ابزار مدرن در بازسازی پس از سانحه نه تنها برای همه ممکن نیست بلکه خود می‌تواند بر ابعاد فاجعه بیفزاید. «تکنیک خاک کوبیده» از جمله راهکارهای مشارکتی و اصیلی است که در پس روی دادن یک زلزله به آن توجه شد و موفق بود که این مقاله به آن می پردازد. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال هفدهم . شماره‏ پنجاه‌وششم . بهار ۱۳۹۸ . صفحات ۳۶ تا ۴۷

. هویت و چالش‌های سرزمینی . گفت‌وگوی کامبیز مشتاق‌گوهری و محمد درویش .

در صورتی که هویت را از دریچه مکان و سرزمین بکاویم آن‌گاه تعامل مردمان با سرزمین در طول تاریخ، هویت‌ساز و هویت‌مند است و شیوه مواجهه با این چالش‌ها به بخشی از فرهنگ مردمان آن سرزمین بدل می‌شود. از طرفی مخاطرات طبیعی معاصر که حاصل مداخلات گسترده انسان در سازوکار طبیعت هستند و تمامی اهل زمین با آن دست به گریبانند، زندگی در عرصه‌هایی از زمین را آن‌چنان حساس و بحرانی ساخته که هر تصمیم و اقدامی در این مورد را به تصمیم و اقدامی برای «بودن یا نبودن» بدل کرده است. تحریریه معماری و فرهنگ با طرح پرسش‌هایی در رابطه با این موضوعات، در آبان ماه ۱۳۹۷ میزبان دو اندیشمند گرامی، جناب آقای محمد درویش و جناب آقای کامبیز مشتاق‌گوهری بود. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال پانزدهم . شماره پنجاه‌وسوم . زمستان ۱۳۹۳ . صفحات ۷۶ تا ۸۱

. خانه شماره یک .

طراحی خانه شماره یک در شهر محلات به عهده معمار اهل این شهر با تحصیلات معماری در خارج از کشور بوده است. ویژگی اصلی این طراحی استفاده از پس‌مانده‌های سنگی بازمانده از فرایند برش سنگ‌ها در معادن و کارخانه‌های این شهر برای اولین بار در نمای ساختمان است. ایده‌ای که نه‌تنها از لحاظ اقتصادی به صرفه بود بلکه تبعات زیست‌محیطی مطلوبی نیز به همراه داشت و به همین دلیل به شیوه رایج در بین سازندگان محلی بدل شد. استفاده از این سنگ‌ها در فضای داخلی، هندسه پیچیده، ماهرانه و آشنای بنا و قرارگیری پنجره‌ها پشت حائل‌های چوبی از دیگر ویژگی‌های این بنا است. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال پانزدهم . شماره پنجاه‌وسوم . زمستان ۱۳۹۳ . صفحات ۶۶ و ۶۷

. مرکز گردهمایی پارک ملی فوگو . او تی او .

در جزیرۀ فوگو، در ارتفاع ۱۸۰۰ متری و در مجاورت یک آتشفشان، روستایی با جمعیتی حدود ۱۲۰۰ نفر وجود دارد که اهالی آن در مرز بین قانون و بی‌قانونی زندگی می‌کنند؛ ساکنان روستا، زمین‌های دولتی را، که به طور عمده منابع طبیعی سرزمین است تصرف می‌کنند و برای امرار معاش خود در یکی از فقیرترین نقاط کشور، کِیپ وردِه، در آنها به فعالیت‌های کشاورزی می‏پردازند. شرایط مناطق حفاظت‌شدۀ ملی حکم می‌کند کشاورزی در مناطق خاصی انجام و ساخت‌وساز به‌طورکلی محدود شود، به همین دلیل قوانینی برای مقابله با اِشغال آزادانه و بی‌برنامۀ شهر تدوین شده است. اِعمال همین قوانین است که باعث تعارض منافع در منطقه و در پی آن، درگیری‌های مکرر می‌شود. ... ادامه
خانه ایرانی
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال پانزدهم . شماره پنجاه‌وچهارم . تابستان ۱۳۹۵ . صفحات ۷۴ تا ۷۹

. خانه ایرانی .

خانه ایرانی یکی از خانه‌های قاجاری شهر کاشان است که به همت شعله بلوچ خریداری،‌ مرمت و مقاوم‌سازی شده و به بهره‌برداری رسیده است. روایت شنیدنی او از آشنایی و «معاشرت» با خانه ایرانی بازگو کننده تلاش او برای فهم اندیشه‌ معمار اولیه در ساختن بنایی برای ماندن است؛ بنایی که در طبیعت زلزله‌خیز کاشان صدها سال پایدار مانده است. فرایند احیای این بنا و ارتقای آن از اقامتگاه به «خانه»ای برای زندگی مهمانان و پذیرایی صاحب‌خانه‌ها از آنها با چالش‌های فراوانی از جمله کمبود منابع اطلاعاتی و استادکاران واقعی، محدودیت‌های ناشی از تعهد به الگوی بی‌نظیر گودال‌باغچه، از بین رفتن بافت و گم شدن مفهوم همسایگی مواجه بود. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال پانزدهم . شماره پنجاه‌وچهارم . تابستان ۱۳۹۵ . صفحات ۲۲ تا ۲۹

. فرد، معماری، و تعیّنات پنهان اجتماع .

آیا دگرگونی‌های اجتماعی واجد یک عینیت قابل ارزیابی‌اند تا بتوان بی‌طرفانه به قضاوتشان نشست؛ یا این‌که چنین دگرگونی‌هایی را تنها در سطح مناسبات بینِ فردی و بر مبنای تصویر اتم‌باورانه «جامعه به‌مثابه مجموع افراد تشکیل‌دهنده آن» می‌توان بررسی کرد؟ این پرسشی است که احسان سنایی اردکانی با دو استدلال به آن پاسخ می‌گوید و تحلیل دگرگونی‌های اجتماعی بر مبنای تصویر اتم‌باورانه از نهاد اجتماعی را رهیافتی غیرعلمی و ناسازوار برمی‌شمارد. ... ادامه
آسباد
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال هفدهم . شماره‏ پنجاه‌وششم . بهار ۱۳۹۸ . صفحات ۵۶ تا ۶۱

. آسبادهای ایران، تنوع گونه و تحول تکنیک .

آسباد متشکل از دو کلمۀ آس و باد است و به معنای سنگِ چرخانی است که نیروی باد آن را به چرخش در می‌آورد. نخستین شواهدِ وجودِ آسبادهای ایران مربوط به اواخر قرن دوم و اوایلِ قرنِ سومِ میلادی و در سرزمین سیستان است. این مقاله پژوهشی در بابِ سیر تحولِ آسباد‌های حوزۀ فرهنگیِ ایران است که بر تغییراتِ ساختار و تکنیکِ ساختِ آنها تکیه دارد. نویسنده آسبادهای موجود در ایرانِ فرهنگی را به پنج دستۀ کلی تقسیم می‌کند و سیرِ تحولِ این پنج دسته را در با توجه به تاریخِ جغرافیایی و فرهنگیِ ایران توصیف و تشریح می‌کند. روشِ این تحقیق تاریخی است و بنا بر منابعِ مکتوب و تحقیقاتِ جغرافیایی و اقلیمیِ ایران و همچنین با مطالعۀ آسبادهای به جای مانده از گذشته انجام شده است. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال پانزدهم . شماره‏ پنجاه‌وچهارم . تابستان ۱۳۹۵ . صفحات ۴۴ تا ۵۵

. ضرورت‌های توسعه در ایران . گفت‌وگوی کامبیز مشتاق گوهری با فرهاد احمدی .

آیا توسعه امری اتفاق‌افتاده در دورانی خاص با پایانی مشخص است یا مسیری بدون انقطاع حرکتی؟ توسعه اساساً چه ماهیتی دارد و چه ارتباطی با مدرنیته برقرار می‌کند؟ چه عواملی پیش‌برنده توسعه هستند؟ آیا توسعه از یک الگوی واحد جهانی تبعیت می‌کند یا می‌توان انواع توسعه‌های بومی را برای هر منطقه‌ای متصور شد؟ ضروریات توسعه در ایران کدام است؟ فرهاد احمدی در گفت‌وگو با کامبیز مشتاق‌گوهری به ضرورت نقش مردم‌سالاری و نقش علم و تفکر علمی در توسعه و به واکاوی مؤلفه‌های ضروری توسعه از نوع ایرانی و تقدم و تأخر این مؤلفه‌ها نسبت به هم پرداخته است. ... ادامه
فصلنامه معماری و فرهنگ . سال هفدهم . شماره‏ پنجاه‌وششم . بهار ۱۳۹۸ . صفحات ۲۸ تا ۳۳

. زمین، آسمان و لیسبون .

پرسش از سرشت «شر»، پرسشی است به قدمت جهان‌بینی ادیان ابراهیمی. این‌که چرا خداوند، راضی به وقوع بلایایی در حق بندگان خود است. تحولات ناشی از نواندیشی دینی در ابتدای عصر روشنگری، موجب شد که پرسش از حدود و ثغور اختیار بشر، در پیوندی کمابیش بدیهی با توانایی وی در دفع دست‌کم بخشی از مقدرات طبیعی قرار گیرد. این تحول را به ویژه می‌توان در واکنش‌های قلمیِ اندیشمندان عصر روشنگری به زلزله سهمگین اول نوامبر ۱۷۵۵ در شهر لیسبونِ پرتغال مشاهده کرد. سلسله‌مقالات سه‌گانه‌ کانتِ جوان برای نخستین بار با ارائه تبیینی سکولار برای یک بلای طبیعی، از لزوم توجه انسان متمدن به اصول شهرسازی در برابر آسیب‌های ناشی از زمین‌لرزه سخن گفته می‌شود. ... ادامه