خیابان‌های شهر مادرید همیشه بازنمای یادگار ۱۴۰۰ ساله حیات شهری در این پایتخت اسپانیایی است. حیات شهری در مادرید با مجموعه حیرت‌انگیز خیابان‌ها و پلازاها تعریف می‌شود که همه با رستوران‌ها و کافه‌ها و مغازه‌هایی احاطه شده که در پسِ آنها خطِ ساختمان‌های میان‌مرتبه قرار دارد. پلازاها میراثی از دوران قرون وسطی در مادرید است که ماهیت این شهر را بر دوش دارد.
بر خلاف دیگر شهرهای قرون وسطایی، که با وجود رودخانه در حاشیه خود آشنا هستند، مادرید رودخانه‌ای در آغوش خود دارد؛ رودی که شهر را به دو قسمت تقسیم می‌کند و موقعیت خاصی را در وضعیت شهری مادرید پدید می‌آورد: رودخانه مانزانارِس (Manzanares).
در دهه ۷۰ میلادی در مادرید، که یکی از بزرگ‌ترین شهرهای توسعه‌یافته اروپا شده بود، بزرگراهی عظیم و چند خطی به موازات و در کنار رودخانه ساخته شد که شهر را در میان می‌گرفت و حوزه اطراف رودخانه را نابود می‌کرد. در سال ۲۰۰۸، دپارتمان برنامه‌ریزی شهری مادرید طرحی را برای احیای رود مانزانارس اجرایی کرد تا پهنه طبیعی شهری را به مردم بازپس گردانَد و مرکز تاریخی شهر را زنده کند. پروژه «ریو ـ مادرید» نام گرفت. این طرح زمانی امکان‌پذیر شد که بزرگراه عظیم چند خطی و ۳۰ متری، که به موازات رودخانه عبور می‌کرد، طی پروژه عمرانی بزرگی به زیرِ زمین انتقال پیدا کرد. رودخانه و نوار حاشیه آن به پارک‌ها و مسیرهای پیاده‌رو تبدیل شد و دسترسی به رودخانه را برای مردمی که ارتباطشان با آن، به‌واسطه خطوط بزرگراه قطع شده بود، دوباره فراهم کرد. پروژه ریو ـ مادرید به‌همراه پروژه انتقال بزرگراه ۳۰ متری به زیرِ زمین با هدف آزادسازی ۱۰۱ هکتار از فضای شهری خطی انجام گرفت تا در نهایت یک محور شهری را به‌وجود آورد. با بردن بزرگراه به زیر زمین و احیای فضای شهری با پهنه‌های سبز، دوباره رودخانه به مرکز شهر متصل شد.
اهداف پروژه:
- ایجاد فضای سبز عمومی در راستای حاشیه رود مانزانارس؛
- جلب مشارکت مردم مادرید در توسعه این فضای شهری جدید و ایجاد دانش در خصوص ظرفیت‌های این طرح در ارتقای حیات شهری تک‌تک افراد؛
- بهبود ارتباط بین مرکز شهر و حوزه‌های جنوبی و غربی شهر؛ تغییر ماهیت رودخانه از عنصر جداکننده در میان شهر به فضایی برای اجتماع مردم و مرکزی ارتباط‌دهنده برای نقاط مختلف شهر؛
- از بین بردن آلودگی محیطی مربوط به رودخانه و تلاشی برای حفظ کیفیت آب آن؛
- سهولت در حرکت با توجه به انتقال ترافیک و کاهش تصادفات و مشکلات مربوط به معابر مربوط به خودروها.
پروژه ریو ـ مادرید از ۱۴۲ برنامه طراحی تشکیل شده که می‌توان آن را در پنج سطح بررسی کرد:
- اقدامات در خصوص تداوم مسیرها و تسهیل دسترسی؛
- فضاهای باز و حفاظت‌شده با ایجاد پوشش‌های طبیعی با کاشت درخت؛
- دسترسی به دو سوی رودخانه و بر فراز آن از طریق پل‌های مختلف؛
- توجه به کارکردهای اجتماعی مثل ورزش و فراغت و برنامه‌های آموزشی؛
- بهبود مسیرهای پیاده و معبرهای مخصوص دوچرخه و ایجاد پارکینگ.
موارد اجرایی:
- ایجاد ۵۴ کیلومتر مسیر عابر پیاده و ۳۰ کیلومتر مسیر دوچرخه؛
- مرمت و احیای پل‌های قدیمی و ساخت پل‌ها و معابر جدید روی رودخانه؛
- کاشت بیش از ۳۳٬۵۵۰ درخت و ایجاد گستره سبز شهری؛
- احداث ۲۵۳٬۶۰۰ مترمربع فضای ورزشی و ۱۷ فضای بازی مختص کودکان؛
- بهبود کیفیت آب رودخانه با تأسیسات جدید فاضلاب و سیستم‌های تصفیه آب.
طرح پیشنهادی گروه west8 در یک مسابقه بین‌المللی برنده شد و در ادامه با همکاری سه دفتر معماری اسپانیایی به نتیجه رسید. استراتژی مفهومی کلی طرح «۳۰ + ۳» نام گرفت: توسعه ۸۰ هکتار فضای شهری در قالب ۳۰ طرح کوچک در امتداد رودخانه، بر پایه راهبردهای سه‌گانه زیر، امکان اجرای طرح‌های شهری بعدی را فراهم می‌کند: بازسازی فضای یکپارچه شهری، که قبلاً به‌واسطه بزرگراه از بین رفته بود؛ احداث یک پارک بزرگ؛ ایجاد مسیری در امتداد رودخانه. در مجموع ۴۷ پروژه خرد با بودجه کلی ۲۸۰میلیون یورو به‌وجود آمدند. عناصر اصلی شکل‌دهنده پروژه و مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از «پارک کاج‌ها» و «بلوار پرتقال». Salón de Pinos به معنای پارک کاج‌هاست که به صورت یک فضای سبز خطی طراحی شده است و فضاهای شهری جدید در حاشیه رود را به‌هم ارتباط می‌دهد و تقریباً به‌طور کامل روی تونل قرار دارد. ترکیب حجم زیاد درخت‌ها فضای دلنشینی را فراهم کرده و در طرح به ملاحظات فنی تونل‌ها توجه شده است.Avenida de Portugal به معنای بلوار پرتغال، یکی از مهم‌ترین خیابان‌های مرکز مادرید است و به بدنه خاص خود شهرت دارد. خیابان در مرز میان دو حوزه پراهمیت مادرید قرار دارد: پرتراکم‌ترین محله مسکونی مادرید در یک سو، و شکارگاه پادشاه سابق اسپانیا در سوی دیگر. این خیابان هم‌چنان در امتداد خود افق دیدی به مرکز تاریخی مادرید در حاشیه رودخانه نمایان می‌کند. با انتقال معبر به تونل و ایجاد پارکینگ برای هزار خودرو، امکان سبزکردن این پهنه و در نهایت ارتقای زندگی ساکنان به‌وجود آمد.
