. مفهوم منطقه‌گرایی .

از اواخر قرن هجدهم تا به امروز یکی از عمده‌ترین جهات نقد معماری مربوط به زمینه منطقه‌گرایی بوده است. در این رویکرد لازم است معماری اساساً بر پایه شیوه‌های خاص منطقه‌ای از جمله اقلیم، جغرافیا، مصالح و سنت‌های فرهنگی محلی استوار باشد و به‌طور ضمنی وجود چنین بنیانی برای توسعه یک معماری مدرنِ اصیل، ضروری تلقی می‌شود. من می‌خواهم این عقیده را در بوته نقد قرار داده و مفهوم منطقه‌گرایی را آن‌طور که در ارتباط با شرایط سرمایه‌داری اخیر تعریف شده است، در نظر گیرم. ابتدا می‌خواهم مفهوم منطقه‌گرایی را در زمینه تاریخی خود قرار دهم. بنابراین از نگاه کردن به نزدیک‌ترین دوره تاریخی ــ یعنی پیشرو گرایی^[۳] اوایل قرن بیستم ــ شروع می‌کنم. پیشرو گرایی قرن بیستم را همیشه می‌توان از یکی از این دو منظر بررسی کرد:

۱. از نظر به ارث بردن اصول روشنفکری.

۲. از نظر نشئت گرفتن از سنت دشمن بزرگ روشنفکری، یعنی مسلک رمانتیک.

به‌سختی می‌توان وجود این دو رشته متناقض را نادیده گرفت: ترویج خردگرایی، کل‌گرایی و هویت از یک سو؛ اشتیاق مکرر به نام‌گرایی^[۴](اصالت اسم) ، تجربه‌گرایی^[۵]، شهود^[۶] و تفاوت از سوی دیگر. این تناقض‌ها در مباحثه معروف میان هرمان موتسیوس^[۷] و هِنری واندوِلده^[۸] در همایش «اصناف صنعتگران آلمانی»^[۹] در شهر کُلن به سال ۱۹۱۴ مطرح شد. در آن هنگام واندوِلده مدافع اعتقاد راسکینی^[۱۰] [منسوب به جان راسکین] نسبت به فضایل فرد هنرمند/صنعتگر و نیز معتقد به سنت فاش‌شده^[۱۱] قرون وسطایی بود.

بنابراین سندی بر این ادعا وجود دارد که دهه ۱۹۲۰ آن‌طور که اغلب به نظر می‌رسد فقط دوران پیروزی بلامنازع خردگرایی نبود، بلکه در عوض باید این دهه را مرحله‌ای دانست که در آن هنوز تضاد عمیقی بین اندیشه‌ها جریان داشت. اما سرشت این تضاد چه بود؟ به‌منظور پاسخ دادن به این سؤال لازم است به قرن هجدهم و به آغاز مسلک رمانتیک و تاریخ‌گرایی بازگردیم. در آن هنگام بود که اروپاییان متوجه وجود فرهنگ‌هایی باستانی شدند که نه خیلی قدیمی و نه مبتنی بر کتاب مقدس بودند. هم‌چنین در همان زمان آنان کم‌کم به گذشته خود ــ در بوم‌هایی که قبل از احیای عتیقه‌شناسی در دوره رنسانس وجود داشتند ــ علاقه‌مند شدند. یکی از بزرگ‌ترین پیامدهای این فرایند خلق مدلی جایگزین برای فرهنگ انسان‌گرایانه بود؛ مدلی که تمایز آشکاری میان مطالعه طبیعت و مطالعه تاریخ انسان قائل می‌شد. یوهان گوتفریت هِرد^[۲۴]و جامباتیستا ویکو^[۲۵] مستقل از یکدیگر ادعا کردند که این دو مطالعه مستلزم روش‌های کاملاً متفاوتی هستند؛ یکی نیازمند روش علمی و دیگری روش تفسیری (تأویلی)^[۲۶] است.

بین مفاهیمی که در نظریه پسا رمانتیک^[۴۰] آلمان به‌کار می‌رفت، دو مفهوم اهمیت ویژه‌ای دارند و این صرفاً بدان دلیل است که آنها مسئله را به تقابل دوتایی ساده‌ای تقلیل می‌دهند. اولین مفهوم تمایز بین تمدن^[۴۱] و فرهنگ^[۴۲] [در زبان آلمانی] است. همان‌طور که نوربرت الیاس^[۴۳] نشان داده است، این تمایز به اوایل قرن نوزدهم بازمی‌گردد و نتیجه مستقیم انزجار آلمانی‌ها نسبت به چیرگی فرهنگی فرانسه بوده است. تمدن برخلاف فرهنگ که کم‌درخشش اما عمیق‌تر از آن بود، به معنای سطحی‌نگری^[۴۴] و مادی‌گرایی اشرافی بود. مفهوم این تمایز هم‌زمان با انتشار رمانتیک‌گرایی به کشورهای دیگر گسترش یافت. در انگلستان، سَمیوئل تِیلر کولریج^[۴۵] کلمه «فرهنگ»^[۴۶] را با همان معانی ضمنی معادل آلمانی آن برگزید. این مفهوم افرادی مانند جان راسکین و ویلیام موریس^[۴۷] را مجذوب خود کرد، و در قالب فرهنگ قرون وسطایی^[۴۸]، اساس جنبش هنرها و پیشه‌ها^[۴۹] را تشکیل داد. در خود فرانسه نیز مکتبی از تاریخ‌نگاری تحت تأثیر شاتوبریان^[۵۰] بر این عقیده بود که هجوم فرانک‌ها^[۵۱] در قرن پنجم منشأ واقعی فرهنگ نوین فرانسه است، نه نهادهایی که گالوـ رومیان^[۵۲] بنا نهاده بودند. در اواخر قرن نوزدهم ایده تمدن بر خلاف ارزش‌های انسانی قبل از عصر صنعتی، معنای ضمنی اندکی متفاوت با جامعه فناورانه مدرن به خود گرفت. اما تمدن هم در معنای متقدم و هم متأخر خود عقلانی و کلی بودن را دربرابر غریزی، ذاتی و خاص بودن نشان می‌داد. در کتاب فضا، زمان و معماری گیدیون، زمانی که از شکاف بین احساس و عقل در زندگی مدرن سخن می‌گوید، تقریباً به مجموعه عقاید یکسانی دست می‌یابیم. صحبت از تضادی است که او با این استدلال که علم و هنر مدرن در واقع با همین پدیده اما از زوایای مختلف سروکار دارند، امیدوار به حل آن بود.

جنبش‌های شووینیستی^[۵۵] در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ از روح مفهوم فرهنگ، ونه فقط اسم آن، استفاده کردند؛ موریس بارِس^[۵۶] در سال ۱۹۰۲ چنین نوشت:

«در فرانسه یک نوع اخلاق‌گرایی ثابت وجود دارد … کانت‌گرایی^[۵۷]. که بدون توجه به تفاوت‌های فردی، مدعی نظم بخشیدن به انسان جهانی است و می‌خواهد جوانان لورن^[۵۸]، پروونس^[۵۹]، بریتانی^[۶۰] و پاریس را از منظر انسان انتزاعی، آرمانی و به‌گونه‌ای یکسان شکل دهد. در حالی‌که به مردانی نیاز خواهد بود که ریشه در خاک و تاریخ‌مان داشته باشند».

در آلمان، جامعه‌گرایان ملی^[۶۱] در دهه ۱۹۲۰ این عقیده و عقاید نویسندگانی مانند هوستن استوارت چمبرلین^[۶۲] را که از تمایز فرهنگ/ تمدن برای ترویج مفهوم خلوص نژادی استفاده کرده بود، اتخاذ کردند. آنان در انجام این کار چندین تن از معماران معتقد به «حفاظت از وطن»^[۶۳]، مانند پاول شولتسه ـ ناومبورگ^[۶۴] را به خدمت گرفتند که عقایدش برگرفته از جنبش هنر و پیشه بود.

تمایز بین جامعه^[۶۵] و اجتماع^[۶۶] ــ که فردیناند تونیس^[۶۷] در سال ۱۸۸۷ در کتابش با همین عنوان مطرح کرد ــ دومین مفهومی است که می‌خواهم در مورد آن بحث کنم. . بنا به گفته تونیس این دو کلمه بیانگر دو نوع پیوند انسانی هستند. پیوندهای جامعه‌گونه نتیجه ژرف‌اندیشی عقلانی‌اند، درحالی‌که پیوندهای اجتماع‌گونه به‌طور ارگانیک تکوین یافته‌اند. این بار هم شاهد تضادی هستیم که با آنچه در مورد تمدن و فرهنگ مشاهده کردیم مشابه است؛ یکی از این اصطلاحات مبتنی بر ایده یک قانون طبیعیِ مستقل از پیشامد تاریخی و جغرافیایی است، و دیگری به ریشه داشتن در خاک اشاره دارد. مثالی از اولی ادارات دولتی، کارخانه‌ها و شرکت‌ها هستند که روابط اجتماعی در آنها وسیله‌ای عقلانی برای رسیدن به هدفی مطلوب است. مثالی از آخری نیز خانواده، گروه‌های دوستی، قبایل و فرقه‌های مذهبی و همه گروه‌هایی هستند که روابط اجتماعی در آنها خودِ هدف است.

نیازی نیست که اثبات کنم اصل منطقه‌گرایی به وجه فرهنگ و اجتماع در این دوگانه‌ها متعلق است. مسئله‌ای که می‌خواهم به آن بپردازم این است: با توجه به اوضاع اساساً تغییر یافته جهان مدرن، آیا این دسته مفاهیم هنوز هم معنی می‌دهند؟ و اگر چنین باشد، فرهنگ این جهان و مهم‌تر از همه نمود معماری آن، به چه طریق با مظاهر قبلی آن، از جمله با رمانتیک‌گرایی، هنر نو، و پیشرو گرایی اوایل قرن بیستم تفاوت خواهد داشت؟

بدیهی است که نگرانی‌های تجربه‌شده در این دوره‌ها به‌همین سادگی از بین نرفته است. عده بسیاری هنوز نسبت به این جهان انتزاعی و همگن جامعه مدرن پساصنعتی احساس اضطراب می‌کنند. اما جای سؤال است که آیا هنوز هم این تردیدها را می‌توان از منظر تضادهایی که به‌طور مختصر به آنها اشاره کردم، به‌طرز صحیحی بیان کرد؟ واضح است که اصل منطقه‌گرایی بر پایه یک مدل اجتماعی آرمانی استوار است که می‌توان آن را مدل ماهیت‌گرایی^[۶۸] نامید. بر اساس این مدل، همه جوامع یک هسته یا جوهره دارند که باید کشف و محافظت شود. یک جنبه از این جوهره در جغرافیا، آب و هوا، و آداب و رسوم محلی نهفته است که شامل استفاده و تغییر مصالح طبیعی محلی می‌شود. این همان جنبه‌ای است که غالباً درباره معماری به‌کار گرفته می‌شود.

 اولین نکته‌ای که در مورد این مدل باید به آن توجه داشت این است که مدل مذکور در اواخر قرن هجدهم و دقیقاً در زمانی تدوین شدکه پدیده موصوف در معرض خطر و در آستانه محو شدن به‌نظر می‌رسید. این امر اصلاً تعجب‌آور نیست. اجزایی از جامعه که بدون اصطکاک عمل می‌کنند، غیر قابل رؤیت هستند. فقط زمانی که عدم تعادل و اصطکاکی روی دهد امکان مشاهده آنها به‌وجود می‌آید. بنابراین از همان ابتدا مفهوم معماری منطقه‌گرا دقیقاً آن مفهومی نبود که به نظر می‌رسید. این مفهوم بیش‌تر هدفی مطلوب بود تا حقیقتی عینی. به‌همین دلیل است که آن معماری منطقه‌گرایی مطرح‌شده از سوی رمانتیک‌گراها نمی‌توانست همان «چیز اصیلی» باشد که تصویری ذهنی از آن را ساخته بودند، بلکه صرفاً نمود آن بود. این سؤال که آیا چنین «چیز اصیلی» اصلاً وجود داشته است یا نه، تا زمانی که تنها راه دسترسی ما به آن از طریق مفهوم‌آفرینی بعدی از آن باشد، پرسش باطلی است. بااین‌حال، نظریه منطقه‌گرایی‌ای را که نهضت مدرن اتخاذ کرد بر لزوم «اصیل» بودن چنین معماری‌ای اصرار داشت. بنابراین آنچه باید حذف می‌شد همان تلاش‌های رمانتیک‌گراها بودکه به تقلید از فرم آنها جوامع اجتماع‌گونه پدید آمده بودند. با چنین ابزاری نمی‌شد جوهره معماری‌های منطقه‌ای را بازگرداند؛ بلکه با کشف روابط علّی که بین فرم‌های مختلف و محیط آنها وجود داشت این کار امکان‌پذیر بود. اما اگر آنچه گفتم صحیح باشد، این کار مأیوس‌کننده خواهد بود، حتی اگر خودمان را به منطقه‌گرایی‌های رمانتیک‌گرایی محدود سازیم. آنچه که پس از حذف لایه بیرونی فرم‌های تقلیدی می‌توانست قابل کشف باشد، صرفاً سطح عمیق‌تری از تقلید بود. استفاده از مصالح محلی، حساسیت به زمینه، مقیاس و مانند آن همگی می‌توانستند راه‌های مختلفی برای نشان دادن «ایده» مربوط به یک معماری اصیل منطقه‌ای باشند. جست‌وجوی اصالت مطلقی که اصل منطقه‌گرایی بر آن دلالت ضمنی دارد احتمالاً می‌تواند تصویری بیش از حد ساده‌انگارانه از وضعیت فرهنگی پیچیده ایجاد کند.

ظاهراً این دو معنا هیچ ربطی به هم ندارند. به نظر می‌رسد آنچه به‌عنوان عقیده واحد «منطقه‌گرایی انتقادی» نشان داده می‌شود در واقع دو عقیده مجزا است. اما در این‌جا مسئله پیچیده‌تر می‌شود چرا که تفسیر دوم از کلمه «انتقادی» در حقیقت در تضاد با تفسیر اول به نظر می‌رسد. این تفسیر توجه را به سوی این نکته فرامی‌خواند که دنیای ارگانیک فرضی متشکل از مصنوعات منطقه‌ای، دیگر وجود ندارد. به‌رغم مقاومت در برابر تصاحب توجیه عقلی، این تفسیر به تأیید آنها می‌پردازد با بیان این موضوع که تمام آنچه از جسم واحد و اصلی معماری منطقه‌ای باقی می‌ماند تکه‌ها، خرده‌ها و قطعاتی است که از زمینه اصلی خود کنده شده‌اند. با داشتن این دیدگاه، هرگونه تلاشی در جهت بازیابی محتوای اصلی با آن تمامیت اولیه خود صرفاً به نوعی بی‌محتوایی منجر خواهد شد. بنابراین، تنها نگرش ممکن نسبت به منطقه‌گرایی و ارزش‌های فرهنگ و اجتماع، نگرشی طعنه‌آمیز و کنایی خواهد بود.

در پس اصل منطقه‌گرایی که بر پایه برتری‌های دیرینه اتحاد هنری، اجتماعی و نهادین ــ و در نتیجه ناخودآگاه ــ استوار است، اصل هنر ماهرانه^[۷۵] پیچیده‌ای وجود دارد که آگاهانه عناصر ناهمساز را کنار هم قرار می‌دهد تا ترکیب‌هایی ناپایدار به‌وجود آورد. با توجه به این موضوع، بهتر است استفاده از کلمه «منطقه‌گرایی» را متوقف کنیم و به دنبال راه‌های دیگری برای مفهوم‌آفرینی مسائلی باشیم که انتظار می‌رود این کلمه پاسخگوی آنها باشد. منظور من از این حرف این نیست که دیگر هیچ منطقه‌ای با اقلیم و آداب و رسوم ویژه خود وجود ندارد. بلکه منظور من این است که منطقه تنها یک مورد از مفاهیم متعدد نمود معماری است و در صورت اهمیت بخشیدن به آن باید از سنت انتقادی که بارها استفاده شده پیروی کرد که ممکن است دیگر مانند گذشته محلی از اعراب نداشته باشد. درست است که بسیاری از طراحی‌های جالب امروزی به مصالح، گونه‌شناسی و ریخت‌شناسی^[۷۶] محلی اشاراتی دارند؛ اما معماران آنها با این کار سعی بر بیان ماهیت مناطق خاصی ندارند، بلکه ویژگی‌های محلی را به‌عنوان موتیقی در یک فرایند ترکیب‌بندی به این منظور به‌کار می‌برند که ایده‌های معماری اصیل، بی‌نظیر و در ارتباط با زمینه به‌وجود آورند.

مثلاً ساختمانی جدید متعلق به ژاکز هرتزوگ^[۷۷] و پی‌یر دومرون^[۷۸]، معماران سوئیسی، را در نظر بگیرید. در این خانه کوچک در ایتالیا نوعی بازی بین دیوارکشی سنگی محلی ــ مخصوص سبک روستایی ــ و یک چهارچوب بتنی «عقلانی» وجود دارد، به‌طوری که دیوار و چهارچوب به‌طرز غیرمنتظره‌ای باهم ارتباط دارند. غیرممکن است که این ساختمان را به‌عنوان یک تلفیق^[۷۹] تعبیر کنیم؛ بلکه نوعی متن بی‌پایان است. آنچه را که در این‌جا می‌یابیم نمی‌توان منطقه‌گرایی نامید، بلکه اثری است که برای برخی از کدهای معماری، از جمله «پنجره وسیع طولی»^[۸۰]، مکعب، چهارچوب و ارگانیک بودن مصالح طبیعی تفاسیر دقیقی می‌سازد. نمی‌توان کاملاً مطمئن بود که آنچه بیان می‌شود استحکام ساختمانی با ماهیت ساختگی، انسداد و یا گشودگی است. هنگام تفکر درباره ساختمان، ذهن انسان بین فرضیات متعددی به نوسان درمی‌آید که هیچ‌کدام نه کاملاً تأیید و نه کاملاً رد شده‌اند. مثال دیگر خانه‌ای است که به تازگی آلوارو سیزا^[۸۱] در شهر لاهه هلند ساخته است. سیزا در این‌جا، هرچند به‌طور غیرمستقیم، از بعضی ویژگی‌های کلاسیک‌گرایی بومی هلندی، مانند ساختار ورودی ساختمان، تناسبات پنجره‌ها و مصالح آن تقلید می‌کند. آیا می‌توان این را منطقه‌گرایی نامید؟ و اگر چنین باشد، این منطقه‌گرایی متعلق به چه کسی است؟ با‌وجود‌این، آیا این سؤال پوچ و بیهوده‌ای نیست؟ تنها نکته‌ای را که می‌توان «منطقه‌ای» نامید، مالکیت این خانه است. اگر بخواهیم کلمه «منطقه‌ای» را در چنین زمینه‌ای به‌کار ببریم باید آن را سیستمی درجه دو در نظر بگیریم که از غربال حساسیت التقاطی یک معمار عبور کرده است. این امر پیامدِ مداخله داوطلبانه ارزش‌های شهری است، آنچه که فرم‌های شهری موجود را به‌عنوان یک زمینه هنری در نظر می‌گیرد؛ قطعاً چنین امری تأییدی بر یک سنت محلی زنده نیست. کدهای معماری که زمانی پیوسته به آداب و رسوم مناطق فرهنگی خودمختاری بودند، مدت‌ها است که از این وابستگی آزاد شده‌اند. اکنون بحث، بحث انتخاب آزادانه است. بنابراین، می‌توان محلی‌گرایی و سنت‌گرایی را عوامل بالقوه‌ای جهانی در نظر گرفت که همیشه در وجه مقابل مدرن کردن و عقلانی‌کردن به کمین نشسته‌اند.

یکی از اهداف رویکرد منطقه‌گرا حفظ «تفاوت» است. اما تفاوتی که قبلاً با وجود هم‌زمانِ مناطق فرهنگی نفوذناپذیر و خودمختار تضمین شده بود، اکنون عمدتاً به دو پدیده دیگر بستگی دارد: فردگرایی و دولت‌ـ ملت. از دیدگاه فردگرایی، معمار به عنوان عاملی که اثر معماری به‌دست او تحقق می‌یابد، خود ثمره عقلانی‌سازی مدرن و تقسیم کار است. طرح‌هایی که بر معماری محلی تأکید دارند امروزه دیگر از سایر طریقه‌های تطبیق معماری با شرایط مدرنیته برتر نیستند. ترکیب این طریقه‌های گوناگون نتیجه انتخاب‌های فردی معمارانی است که درون کدهای متعددی کار می‌کنند.

شاید این مناقشه به‌وجود آید که این امر جهانی نیست. رویدادهای اخیر در یوگسلاوی و شوروی سابق نشان داده است که هویت‌های قدیمی منطقه‌ای هنوز بسیار زنده‌اند. اما ارزیابی چگونگی منطقه‌گرایی در این‌گونه موارد دشوار است؛ زیرا بدیهی است که به دلایلی سیاسی، یعنی دلایلی که به تشکیل دولت‌ـ ملت‌های مدرن و کنترل قدرت سیاسی مربوط می‌شوند، هنوز شیفتگی

این است که در زمینه به عواطف قومی وجود دارد. مناقشات در یوگسلاوی سابق را نمی‌توان به تفاوت‌های محسوس فرهنگ‌های بومی نسبت داد؛ بلکه باید آنها را منسوب به بقایای اختلافات پیشین بین امپراتوری‌های هاپسبورگ^[۸۶]، عثمانی و روس‌ها دانست. تا جایی‌که معماری و مصنوعات روزمره مد نظر است، فرهنگ طرفین این مبارزه یکسان است. شخصی که در جایگاه «دیگر» اهریمنی قرار دارد، با هیچ تفاوت فرهنگی خاصی مشخص نمی‌شود. البته یکی از جنبه‌های جالب پوشش تلویزیونی این جنگ این است که در زمینه آشنا و معمولی بلوک‌های بدساخت آپارتمان‌ها و سوپرمارکت‌های مدرن جای می‌گیرد، زمینه‌هایی که در کل جهان مدرن مشترک است.

در جهان به اصطلاح «در حال توسعه»ــ به‌خصوص آن قسمت از جهان سوم که متشکل از فرهنگ‌های باستانی از جمله هندی و اسلامی است ــ می‌توان استثنای محتمل‌تری نیز قائل شد. در بخش‌های بعدی بحث خواهیم کرد که در این کشورها گاهی ملیت با سنت‌های زنده فرهنگی قرین می‌شود؛ سنت‌هایی که با مدرن‌سازی در تعارض هستند. اما هرچه امیدوار می‌شویم که جنبه‌های مهم این سنت‌ها ممکن است با مدرن‌سازی سازگار شوند، مجبور می‌شویم اعتراف کنیم که فناوری‌های مدرن و پارادایم‌های فرهنگی که به‌طور روزافزون بر مراکز شهری این کشورها چیره می‌شوند بر نقاط روستایی نیز تأثیر می‌گذارند. در این جوامع دوره‌های تاریخی متفاوتی در کنار یکدیگر وجود دارند و تحت این شرایط هنوز صحبت کردن از سنت‌های «اصیل» محلی در موضوعی فرهنگی مانند معماری دشوار است. شاید بهتر باشد که نیاز به اشکال سنتی را به همراه معانی نمادین و بطنی‌شده اجتماعی آنها مرتفع کنیم. گرچه سنت‌های هنری و حرفه‌ای که قبلاً پشتیبان آنها بودند اکنون به دلیل تماس طولانی‌مدت با غرب تضعیف شده‌اند. اما اینها مسائلی هستند که به راهبرد مربوط می‌شوند نه به ذات موضوع.

با این سؤالات به جوهره اصلی مسئله می‌رسیم. رابطه بین الگوهای فرهنگی و فناوری‌ها چیست؟ این مسئله در غرب تا حدودی مبهم است، زیرا صنعتی‌سازی از سنت‌های فرهنگی محلی ریشه گرفته است و تطبیق با فرهنگ پس از صنعتی شدن در حال حاضر بسیار پیشرفته‌تر از آن است. اما در شرق و افریقا به‌علت تنش و اصطکاک میان این دو جهان و دو عصر، یعنی عصر کشاورزی و صنعتی، این مسئله روشن‌تر است. آیا الگوهای فرهنگی کاملاً بر مبنای صنعتی وابسته‌اند، یا این‌که می‌توانند یک استقلال متقن را حفظ کنند؟ آیا یک فرهنگ صنعتی به‌گونه تغییرناپذیری اروپامحور^[۸۷] است؟

مفهوم منطقه‌ای به امکان ارتباط دادن کدهای فرهنگی به مناطق جغرافیایی بستگی دارد. این مفهوم مبتنی بر سیستم‌های ارتباطی سنتی است که در آن اقلیم، جغرافیا، سنن پیشه‌وری و مذاهب عوامل به‌شدت تعیین‌کننده‌ای هستند. این عوامل تعیین‌کننده به‌سرعت در حال ناپدید شدن بوده و دیگر در بیش‌تر بخش‌های جهان وجود ندارند. وقتی چنین باشد، «ارزش» چگونه برقرار می‌شود؟ در حالی که در دوران گذشته ارزش متعلق به دنیای ضروریات بود، اکنون همان‌طور که ایمانوئل کانت^[۸۸] در پایان قرن هجدهم پیش‌بینی کرده بود، به دنیای آزادی تعلق دارد. جامعه مدرن چندظرفیتی^[۸۹] است؛ یعنی کدهای آن به‌طور تصادفی از درون نوعی سیستم جهانی عقلانیت به‌وجود می‌آید که به خودی خود «فاقد ارزش»^[۹۰] است.

واضح است که ایجاد معنا و تفاوت از این طریق در جامعه وابسته به فناوری مدرن برای معماری پیامدهای جدی دارد، که کدهای آن نسبت به سایر هنرها همواره کم‌تر پذیرای دستکاری فردی و تصادفی بوده و بیش‌تر به فنون و گونه‌های غیرشخصی و اجباری وابسته بوده است. این فناوری‌ها در دنیای پیشاصنعتی ــ که در واژه یونانی تخنه^[۹۱] یک جا جمع شده‌اند ــ با افسانه‌های مربوط به زمین و کیهان ارتباط داشتند. در جامعه مدرن، «فن»^[۹۲] به‌طور برگشت‌ناپذیری از جهان خارق‌العاده تجربیات قابل رؤیت و ملموس که این‌گونه افسانه‌ها بر اساس آنها ساخته شده‌اند، جدا شده است. در رسانه مدرن، فرایند انتزاع وسیله ـ هدف به تغییر مسیر کدهای هنری از پایداری به سوی ظاهراً تصادفی منجر شده است. به بیان دقیق‌تر، این کدها از حیطه عمومی به حیطه خصوصی تغییر مسیر داده‌اند. چنین فرایند «خصوصی‌سازی»‌ای را میشل دوسرتوٖ^[۹۳] مطرح کرد. به عقیده او زندگی فن‌سالار^[۹۴] مدرن، افسانه‌ها و خصوصیات روایی جوامع کشاورزی را چندان از بین نبرده است، بلکه آنها را به خانواده و فرد محدود کرده است؛ جایی‌که به صورت تکه‌هایی از یک روایت قدیمی ظاهر می‌شوند.

---

[1] Alan Colquhoun, “the Concept of Regionalism” Originally published in Postcolonial Space(s), Gulsum Baylar Nalbantoglu and Wong Chong Thai, editor. New York: Princeton Architectural Press, 1997:13-23. Reprinted courtesy of the author.

[2] Architectural Regionalism Collected Writings on Place, Identity, Modernity, and Tradition – Vincent B. Canizaro, editor.

[3] Avant-garde

[4] Nominalism

[5] Empiricism

[6] Intuition

[7] Hermann Muthesius

[8] Henry Van de Velde

[9] Deutsche Werkbund

[10] Ruskinian

[11] Betrayed

[12] Universalism

[13] Modern Movement

[14] Elementariness

[15] De Stijl the rappel à l’ordre

[17] Schinkelesque

[18] Art Nouveau

[19] Mediterraneanism

[20] Suisse romande

فرانسوی‌زبانان بخشی از غرب سوئیس.

[21] Anarcho-syndicalism

[22] Sigfried Giedion

[23] Alvar Aalto

[24] Johann Gottfried Herder Vico

[25] Giambattista Vico

[26] Hermeneutic

[27] Doctrine

[28] Genealogies

[29] Anglo-Saxons

[30] Celts

[31] Ossian

[32] Goths، مردمان شرقی آلمان.

یکی از ۱۸ منطقه کشور فرانسه که در شمال آن واقع شده است.

[35] Eric Hobsbawm

[36] Max Weber

[38] Secularization

[39] Iron cage

[40] Post Romantic

[41] Zivilization

[42] Kultur

[43] Norbert Elias

[44] Superficiality

[45] Samuel Taylor Coleridge

[46] Culture

[47] John Roskin and William Morris

[48] Medievalism

[49] Arts and Crafts movement

[50] Chateaubriand

[52] Gallo-Romans

[53] Catalonians

[54] Castilians

[55] Chauvinistic، میهن‌پرستی افراطی.

[56] Maurice Barrès

[57] Kantianism

[58] Lorraine

منطقه‌ای تاریخی و فرهنگی در شمال شرقی فرانسه.

[59] Provence

یک منطقه جغرافیایی و استان تاریخی جنوب شرقی فرانسه.

[60] Brittany، یک منطقه فرهنگی در شمال غربی فرانسه.

[61] National Socialist

[62] Houston Stewart Chamberlain

[63] Heimatschutz

[64] Paul Schulze-Naumburg

[65] Gesellschaft

[66] Gemeinschaft

[67] Ferdinand Tönnies

[68] Essentialist model

[70] Liane Lefaivre

[71] Critical

[72] Regressive nostalgia

[73] Marxian

[74] Making strange

[75] Manneristic

[76] Morphology

[77] Jacques Herzog

[78] Pierre de Meuron

[79] Synthesis

[80] Fenêtre en longueur

[81] Alvaro Siza

[82] Ernest Renan

[83] Sorbonne

[84] Ernest Gellner

[85] Agrarian

[87] Eurocentric

[88] Immanuel Kant

[89] Polyvalent

[90] Value free

[91] Techne

[92] Technique

[93] Michel de Certeau

[94] Technocratic